Veiligheid, recht en bestuur 2023 – Burgers, bedrijven en veiligheid

College 3 + College 4: Maatschappelijke onrust & Migratie en arbeidsuitbuiting
Met Hans Moors en prof. dr. Masja van Meeteren

College 3: Maatschappelijke onrust en protest, Hans Moors
Januari 2021: het begin van een nieuw jaar. De samenleving ging al maanden gebukt onder de coronapandemie toen het kabinet aankondigde een paardenmiddel te gaan gebruiken: de avondklok, nodig omdat de besmettingscijfers bleven stijgen.
De invoering werd gevolgd door dagen van onrust en rellen in 21 Nederlandse gemeenten. Vanuit de landelijke politiek werd meteen ferm gereageerd. ‘Dit is crimineel gedrag. En dan gaan we niet zoeken naar diepe sociologische betekenissen of oorzaken. Crimineel gedrag, daar hebben we de politie voor.’ Door de gebeurtenissen als ‘crimineel’ te framen, maakte de minister-president ze meteen a-politiek. Crimineel gedrag hoeven politici en bestuurders kennelijk niet te begrijpen als een signaal van maatschappelijke problemen, waarvoor zij politieke verantwoordelijkheid dragen.
Natuurlijk was er sprake van agressie, criminaliteit, en sensatiezucht. Het punt is echter, dat mensen die de straat op gaan eigenlijk altijd ook een boodschap te vertellen hebben, zelfs als ze deze boodschap niet expliciet verwoorden. Rellen zijn een vorm van unruly politics: een vorm van actieve ontwrichting waarmee mensen die zich politiek niet gerepresenteerd voelen, aandacht vragen voor maatschappelijke problemen die hen raken. Als we juist wel zo kijken naar rellen, dan kunnen ze ons veel zeggen over wat burgers van hun overheden verlangen.

College 4: Migratie & Arbeidsuitbuiting, prof. dr. Masja van Meeteren
Vrijwel elke gemeente in Nederland heeft te maken met arbeidsmigranten die in slechte omstandigheden wonen en werken. Aan de ene kant vormt arbeidsuitbuiting onder deze migranten soms een probleem, aan de andere kant zijn er problemen met de sociale integratie van arbeidsmigranten, en de sociale cohesie in de buurten waar ze wonen. Arbeidsuitbuiting is strafbaar gesteld als mensenhandel, maar veel van de situaties die gemeentes in de praktijk tegenkomen kwalificeren (net) niet als mensenhandel. Het grijze gebied dat de drempel van mensenhandel niet haalt noemt men tegenwoordig vaak ‘ernstige benadeling’. In dit college worden de achtergronden van de in de praktijk overlappende fenomenen van arbeidsuitbuiting en ernstige benadeling geschetst, hetgeen handvatten biedt aan gemeentes om met deze problematiek om te gaan.

College 5 + College 6: Publiek-private samenwerking tegen ondermijning & Geweld in afhankelijkheidsrelaties
Met Prof. dr. Bob Hoogenboom en Prof. dr. Janine Janssen

College 5: Publiek-private samenwerking tegen ondermijing, prof. dr. Bob Hoogenboom
“De aanpak van ondermijning loopt vast in de karrensporen van repressie, onvoldoende innovatie en gebrekkige samenwerking. Er moet meer aandacht komen voor preventie, het opwerpen van barrières en het verhogen van de weerbaarheid van burgers, bedrijven en poortwachters.” Bob geeft in dit college handvatten voor verbeteringen in de aanpak van ondermijning.
Motus is een multidisciplinair team vanuit de politie, gemeente Rotterdam, RIEC, het Openbaar Ministerie en de Belastingdienst. De aanpak is op verschillende vlakken vernieuwend. Bijvoorbeeld in het betrekken van burgers, woningcorporaties, makelaars en banken om aan preventie te doen. Daarnaast zit de vernieuwing in het weerbaar maken van de Rotterdamse vastgoedmarkt, omdat alleen arrestaties en inbeslagnames onvoldoende zoden aan de dijk zetten. Hoogenboom pleit voor een meer toekomstbestendige ondermijningsagenda, waarin naast de spreekwoordelijke aanpak van ‘kerels, kilo’s en knaken’, veel meer wordt geïnvesteerd in kennis en kunde, de kwaliteit van informatie en multidisciplinaire samenwerking. In het bijzonder ook met het bedrijfsleven.

College 6: Geweld in afhankelijkheidsrelaties, Prof. dr. Janine Janssen
Bij geweld in afhankelijkheidsrelaties, waaronder huiselijk en eergerelateerd geweld en bepaalde vormen van mensenhandel spelen tal van factoren een rol die het ontstaan en voortbestaan van dit vaak chronische geweld beïnvloeden. Die factoren variëren van gezondheidsproblemen tot een slechte woonsituatie en van traumatische jeugdervaringen tot en met financiële problemen. Dreigingen met geweld spelen zich al lang niet meer uitsluitend offline af, maar ook online. Dat heeft gevolgen voor het herkennen en de aanpak. Gemeenten spelen een belangrijke rol in die aanpak. Om die reden is het dan ook van groot belang om hier aandacht te vragen voor het verband tussen offline en online geweld bij geweld in afhankelijkheidsrelaties.